Saygı eğitimi, ailelerin karşılaştığı en büyük zorluklardan biridir. Uzun bir süre, otoriter (ve artık geçerliliğini yitirmiş) bir eğitim anlayışında, ebeveynlere duyulan saygı, korkuyla karıştırılıyordu. Çocukların bağırarak, ceza vererek ve tehdit ederek davranışlarını öğrenecekleri düşünülüyordu. Ancak bugün, gerçek saygının bağlantı, onur ve iyi muamele ile doğduğunu biliyoruz; korkudan değil.

Anne ve babaların çocuklarına, büyüklerine, akranlarına ve kendilerine saygının ne anlama geldiğini öğretmeleri gerekmektedir; korku olmadan. Çocuklar genellikle kuralları veya sınırları tam olarak anlamazlar ve neyin doğru neyin yanlış olduğunu unutur. Ancak, onlara saygılı, tutarlı ve sürekli bir şekilde rehberlik edilirse öğrenebilirler.

Küçük çocuklar, dünyayla nasıl ilişki kuracaklarını öğrenmek için anne ve babalarına bağımlıdır: nasıl konuşacaklarını, yardım isteyeceklerini, hayır diyeceklerini ve çevrelerindeki insanlara nasıl saygı göstereceklerini. Duygusal bağı güçlendirmek, bu öğrenmeyi ve saygıyı içselleştirmek için gerekli güveni artırır.

Herkes Saygıyı Hakeder

İnsanlar ve hayvanlar... Tüm canlılar saygıyı hak eder. Çocuğunuza saygının en önemli öğretilerinden biri notlarla, parayla veya fiziksel güçle kazanılmadığıdır; her canlı, sadece var olduğu için saygıyı hak eder. Süpermarket kasiyerinden, yolda geçen bir kedinin saygıyı hak ettiğini öğretmek önemlidir.

Çocuğunuzun insanlara ve canlılara saygı göstermesi gerektiğini bilmesi gerekir; görünüşü, işi, yaşı, kökeni, dini veya diğer farklılıkları ne olursa olsun. Bu, onun hayatı boyunca işine yarayacak ve sonraki nesillere de aktarabileceği önemli bir derstir.

Bu mesajın etkili olması için, bunu eylemde görmesi önemlidir. Günlük hayatta çok basit bazı jestler bu fikri pekiştirmeye yardımcı olur:

  • Size hizmet eden insanlarla (doktorlar, öğretmenler, mağaza çalışanları, şoförler...) selamlaşmak ve veda etmek.
  • Biri bizim için bir şey yaptığında, ne kadar küçük olursa olsun teşekkür etmek.
  • Evin hayvanlarına özen göstermek ve sokaktaki hayvanlara dikkatli yaklaşmak.
  • Yanlış yapan veya sakar birine gülmek yerine, mümkünse ona yardım etmek.

Bu alışkanlıkları günlük hale getirdiğinizde, çocuğunuz saygının soyut bir teori olmadığını, başkalarına karşı davranış biçimi olduğunu içselleştirir.

Saygı Samimi Olmalıdır

Birine saygı duymak, dürüstlük gerektirir. İyi bir eğitim sergilemek, ancak içten içe yargılamak veya küçümsemek değil, o kişinin onurunu tanımak önemlidir; bu, onunla aynı fikirde olmasak bile geçerlidir. Bu nedenle, sürekli olarak başkalarının kusurlarını işaret etmek veya alay etmek yerine, önce kendi hatalarımızı gözden geçirmek daha doğrudur.

Çocuklarınıza, sevgi ve saygıyla eğitmenin önemini öğretin; saygının gerçek ve tutarlı olması gerektiğini. Bir kişi, eğer sahte davranıyorsak bunu genellikle hisseder, bunu açıkça ifade etmese bile. Dürüstlüğü uygulamak ve empati ve kendine güvenle konuşmayı öğrenmek daha iyidir: düşündüğümüzü aşağılamadan, bağırmadan ve alay etmeden ifade etmek.

Çok faydalı bir araç, "ben" ile başlayan cümleler kullanmaktır; "sen" ile değil. Örneğin:

  • Ben kendimi bağırarak konuştuğunda rahatsız hissediyorum yerine Sen her zaman bağırıyorsun.
  • Benim ihtiyacım var bana yardım etmen için beni dinlemeni istiyorum yerine Sen asla beni dinlemiyorsun.

Bu tür bir iletişim, çocukların rahatsızlıklarını başkalarına saldırmadan ifade edebileceklerini anlamalarına yardımcı olur ve saygının sessiz kalmak değil, konuşma biçimlerine dikkat etmek olduğunu gösterir.

Farklı Olmak Kötü Değildir

Herkes aynı değildir ve bu bir sorun değildir; aksine, bir zenginliktir. Çocuğunuzun herkesin saygıyı hak ettiğini öğrenmesi gerekir; bireysel özellikleri ne olursa olsun. Bu, herhangi bir engelli birey, öğrenme güçlüğü çeken, zihinsel rahatsızlığı olan, gelişim geriliği olan bir çocuk, bir uzvu eksik olan bir adam, fazla kilolu olan, farklı giyinen veya farklı şeylere inanan herkes için geçerlidir.

Farklılıklar alay veya dışlama nedeni olamaz; bunu çocuğunuza net bir şekilde öğretmek önemlidir. Çeşitlilik, empati ve kapsayıcılık hakkında konuşmak için masallar, filmler ve günlük gerçek durumları kullanabilirsiniz; ona diğer kişinin nasıl hissettiğini ve onun daha iyi hissetmesi için ne yapabileceğini sorabilirsiniz.

Ayrıca, kendi farklılıklarına saygı duymayı öğrenmesi de önemlidir. Belki arkadaşları kadar hızlı değildir, belki okumakta zorlanıyor ya da tam tersi, çok hızlı öğreniyor ve kendini garip hissediyor. Ona, her bireyin kendi güçlü ve zayıf yönleri olduğunu ve bunun onu kimseye göre daha iyi veya kötü yapmadığını görmesine yardımcı olun.

Kadınlar ve Erkekler Eşit Derecede Önemlidir

Çocuklar, evde, çevrelerinde ve medya aracılığıyla erkekler ve kadınlar hakkında fikirlerini oluştururlar. Kadınların daha az değerli olduğunu, rollerinin ikincil olduğunu veya karar vermek için bir erkeğe bağımlı olduklarını düşünebilirler. Ancak, bir kadın kendi saygısını ve dünyadaki yerini inşa eder.

Çocuğunuza hiçbir kadının bir erkekten daha az olmadığını öğretmelisiniz; mesleği, yeteneği veya yaptığı iş ne olursa olsun, ev içinde veya dışında. İnsanlar, sağlıklı bir ilişki için eşit bir düzlemde birbirleriyle ilişki kurmalıdır; cinsiyetin önemi yoktur.

Ev içinde, dışında veya her iki alanda çalışan kadınlar, herhangi bir erkekle aynı saygıyı hak ederler. Çocuğunuz bu dersi evde öğrenmelidir; aksi takdirde, bazı sosyal mesajlar ona tersini öğretmeye çalışabilir. Aile, eşitlik mesajını net bir şekilde ilettiğinde, büyüdüğünde adaletsiz stereotipleri sorgulaması daha kolay olacaktır.

Otoriteye Saygı Gösterilmeli, Ama Korkulmamalıdır

Çocuğunuz büyüdükçe, saygı gösterilmesi gereken belirli otoriteye sahip kişilerin olduğunu bilmelidir; çünkü bu kişilerin görevi rehberlik etmek, öğretmek, korumak ve düzenlemektir. Anne, baba, öğretmen, eğitmen, etkinlik sorumluları, yetişkin olduğunda patronlar gibi kişileri kastediyoruz.

Çocukların bu kişilere saygı göstermeyi, ama onlardan korkmamayı anlaması gerekir. Sağlıklı otoriteye saygı, güvene, kuralların netliğine ve sınırların olmasına rağmen kimsenin onları aşağılamayacağı veya zarar vermeyeceği güvenine dayanır.

Otorite bağırma, tehdit veya aşağılayıcı cezalar kullandığında, çocuğun aldığı mesaj saygı değil, korku ve kin olur. Pozitif Disiplin yaklaşımlarının açıkladığı gibi, çocukların daha iyi davranmaları için kötü hissetmeleri gerekmez. Aksine, anlaşıldıklarında, değerlendirildiklerinde ve dinlendiklerinde işbirliği yapma olasılıkları daha yüksektir.

Saygılı bir otorite uygulamanın iyi bir yolu dört temel adımı izlemektir:

  • Çocuğunuzdan saygılı davranmasını bekleyin ve bunu net bir şekilde açıklayın.
  • Kuralları ve kararları yaşına uygun basit bir dille açıklayın.
  • Kurallara uymasını kolaylaştırın; ona eşlik ederek, hatırlatarak ve nasıl yapacağını öğretin.
  • Sınırları ihlal ettiğinde sonuçları kararlı ve sakin bir şekilde uygulayın.

Bu şekilde çocuk, kuralların bir keyfi olmadığını, birlikte yaşamanın rehberi olduğunu anlar ve ebeveynlerinin hata yaptığında bile yanında olacağını bilir; bu nedenle sınırların belirlenmesi önemlidir.

En İyi Örnek Ol: Saygı Senden Başlar

Eğer çocuklarınızın başkalarına saygı göstermesini istiyorsanız, en güçlü yol vaazlar veya tehditler değil, günlük örnektir. Çocuklar, en çok gördüklerini taklit ederek öğrenirler: konuşma tarzınız, duygularınızı yönetme şekliniz, garsona nasıl davrandığınız, öğretmenden bahsederken onun yokluğunda nasıl konuştuğunuz, eşinizle tartışırkenki tutumunuz...

Çocuğunuza herkesin saygı görmesi gerektiğini söylemek güzel, ancak daha sonra küçümseme, bağırma veya hakaret sahnelerine tanık olursa, aklında kalacak mesaj bu olacaktır. Eşinize veya başkalarına saygısızlık ederseniz (tanıdık veya tanımadık), çocuğunuz bunun başkalarına karşı geçerli bir davranış biçimi olduğunu düşünmeye başlayabilir. Ve bu tarz, arkadaşlarıyla, öğretmenleriyle ve hatta sizinle tekrarlanması uzun sürmeyecektir.

Ayrıca, onun kendinize de saygı gösterdiğinizi görmesi önemlidir: hakaretlere izin vermediğinizi, kötü konuşanlara sınır koyduğunuzu, kendinize dikkat ettiğinizi ve kendinizi önemsemenizin gerektiğini. Bu şekilde, kendine saygı duymanın genel saygının önemli bir parçası olduğunu öğrenir.

Çocuğunuz En Büyük Saygıyı Hakeder

Çocuğunuzun başkalarına saygı göstermesini istiyorsanız, en iyi öğretim, örnek olmanın yanı sıra, ona saygı göstermenizdir. Bazen, sadece ebeveyn olmanın verdiği bir hisle, çocukların da hisleri, ihtiyaçları ve hakları olan insanlar olduğunu unuturuz ve onlara, başka hiç kimseye kabul etmeyeceğimiz şekillerde konuşur veya davranırız.

Bir anne ve babanın görevi, çocuklarının fiziksel ve duygusal olarak sağlıklı büyümelerine yardımcı olmaktır. Bunu başarmak için, onları her açıdan saygı göstermek şarttır: bedenlerine, zamanlarına, öğrenme hızlarına, duygularına ve kişiliklerine. Bir çocuğun saygı görmeden muamele görmesi için hiçbir neden yoktur; yaşı ne olursa olsun.

Saygı göstermek, her istediklerini vermek veya her davranışa izin vermek değildir; alçaltmadan düzeltmek, zorlamadan eşlik etmek, alay etmeden dinlemek ve aşırı kontrol etmeden desteklemek anlamına gelir.

Çocuğunuza saygı gösterebilmek için, yetiştirme tarzınızı derinlemesine gözden geçirmeniz, ona nasıl konuştuğunuz ve her gün onunla nasıl iletişim kurduğunuz önemlidir. Çocuğunuzun size ihtiyacı olacak:

  • Kaliteli zaman, ekranlardan uzak ve acele etmeden, onunla konuşup oynayabileceği zaman.
  • Onu dikkatlice dinlemeniz, hislerini küçümsemeden ve sürekli kesmeden.
  • Onun fiziksel, okul, sosyal ve duygusal yönleri hakkında endişelenmeniz.
  • Yalnız kalmak istediğinde alanına saygı göstermeniz ve konuşmak için zamana ihtiyacı olduğunda sessizliğine saygı duymanız.
  • Yaşına uygun kararlarını saygı göstererek desteklemeniz; seçenekleri değerlendirirken sürekli onun yerine karar vermemeniz.
  • Esnek olmanız, ona başka bir fırsat vermeniz ve hataların öğrenme fırsatları olduğunu hatırlatmanız.

Bir çocuğa saygı göstermenin birçok yolu vardır, ancak en önemlilerinden biri, kendinize saygı duymaya başlamak, kendi özsaygınızı geliştirmek ve kontrolü kaybettiğinizi düşündüğünüzde yardım istemektir.

Pozitif Disiplin: Hem Kararlılık Hem de Nazik Olmak

Saygıyla eğitmek, kuralların veya sınırların yokluğu anlamına gelmez. Ayrıca, her şeye izin veren bir arkadaş olmaya dönüşmek de değildir. Çocuğunuzun ihtiyaçlarının önemli olduğunu, ancak başkalarının da ihtiyaçlarının olduğunu öğrenmesi ve birlikte yaşamanın net kurallar, empati ve hoşgörü gerektirdiği bir denge bulmaktır.

Pozitif Disiplin, kararlılığı ve nazikliği aynı anda eğitimi önerir: koruyucu ve düzenleyici sınırları sürdürmek için kararlılık ve çocuğun onurunu ve ihtiyaçlarını saygı göstermek için nazik olma. Pozitif disiplin konusunda daha fazla bilgi edinmek için kitapları inceleyebilirsiniz. Bu yaklaşımda:

  • Hatalar, öğrenme fırsatları olarak görülür; alay etme nedeni olarak değil.
  • Çocuğun duyguları, davranışları onaylanmasa bile geçerlidir.
  • İlişkili ve mantıklı sonuçlar kullanılır; keyfi cezalar veya tehditler değil.
  • Çocuklara düşünmeyi, seçmeyi ve düzeltmeyi öğretir.

Bu, her şeyin mükemmel olacağı veya sabrınızı kaybetmeyeceğiniz anlamına gelmez; ancak eğitimsel kararlarınız giderek daha net bir hedefe yönelir: saygılı çocuklar yetiştirmek ve onların da saygı gördüğünü hissetmelerini sağlamak.

Günlük Hayatta Saygıyı Öğretmek için Pratik Stratejiler

Genel ilkelerin yanı sıra, yukarıdakileri uygulamak için somut araçlara sahip olmak da önemlidir. Bazı etkili stratejiler şunlardır:

  • Evinizde saygıyı modellemek: bağırmadan konuşmak, şeyleri lütfen diyerek istemek, hata yaptığınızda özür dilemek, alay edici lakaplar veya zararlı karşılaştırmalar kullanmamak.
  • Açık ve tutarlı kurallar belirlemek: ne beklendiğini, nedenini ve yerine getirilmediğinde ne olacağını açıklamak; yaşına uygun bir dil kullanarak.
  • Aktif dinleme pratiği yapmak: göz teması kurmak, kesmemek, ne hissettiğini ve neye ihtiyacı olduğunu sormak ve duygularını onaylamak; davranışını beğenmeseniz bile.
  • Sonuçları mantıklı kullanmak: bağırırsa konuşmayı durdurmak; bilerek bir şey kırarsa, ondan tamir etmesini veya yerine koymasını istemek; birine kötü konuşursa, zararı nasıl telafi edeceğini bulmak.
  • Duyguları yönetmeyi öğretmek: ne hissettiğine isim vermek, alternatifler sunmak (kızgın olduğunu döverek değil, söyleyerek ifade edebilirsin) ve öfke veya hayal kırıklığını sağlıklı bir şekilde yönlendirmeyi göstermek.
  • Olumlu pekiştirme: saygılı davrandığında somut kelimelerle tanımak (konuşmak için sıranı beklediğin için hoşuma gitti).

Masallar, rol oyunları ve gerçek durumlar (parkta, okulda, arkadaşların evinde) hakkında konuşmak, çocuğunuzun eylemlerinin etkisini ve başkalarına iyi davranmanın önemini anlaması için çok faydalı bir kaynaktır.

Saygı eğitimi, birçok yıl süren, günlük detaylardan, bakışlardan, kelimelerden, net sınırlarla ve içten telafilerden oluşan bir yolculuktur. Çocuğunuz dinlendiğinde, değerlendirildiğinde ve kararlılıkla yönlendirildiğinde, size saygıyla konuşmayı, kendine saygı duymayı ve başkalarıyla sağlıklı ilişkiler kurmayı öğrenme olasılığı çok daha yüksektir.